سورة لقمان
بِسمِ اللهِ الرَّحمٰنِ الرَّحيمِ
الٓمٓ (1)
الم
تِلكَ ءايٰتُ الكِتٰبِ الحَكيمِ (2)
این آیات کتاب حکیم است (آیاتی پر محتوا و استوار).
هُدًي وَ رَحمَةً لِلمُحسِنينَ (3)
مایه هدایت و رحمت برای نیکوکاران است.
اؘلَّذينَ يُقيمونَ الصَّلوٰةَ وَ يُؤتونَ الزَّكوٰةَ وَ هُم بِالأخِرَةِهُم يوقِنونَ (4)
همانها که نماز را بر پا میدارند، زکات را ادا میکنند، و به آخرت یقین دارند.
اُولئِكَ عَليٰ هُدًي مِن رَبِّهِم ؗ وَ اُولئِكَ هُمُ المُفلِحونَ (5)
آنها بر طریق هدایت پروردگارشان هستند، و آنهایند رستگاران
وَ مِنَ النّاسِ مَن يَشتَري لَهوَالحَديثِ لِيُضِلَّ عَن سَبيلِ اللهِ بِغَيرِ عِلمٍ وَ يَتَّخِذَها هُزُوًاۚ اُولئِكَ لَهُم عَذابٌ مُهينٌ (6)
بعضی از مردم سخنان باطل و بیهوده خریداری میکنند تا مردم را از روی جهل و نادانی گمراه سازند، و آیات الهی را به استهزا و سخریه گیرند، برای آنها عذاب خوار کننده است.
وَ اِذا تُتليٰ عَلَيهِ ءايٰتُنا وَلّيٰ مُستَكبِرًا كَاَن لَم يَسمَعها كَاَنَّ فيٓ اُذُنَيهِ وَقرًا ؗ فَبَشِّرهُ بِعَذابٍ اَليمٍ (7)
هنگامی که آیات ما بر او خوانده میشود مستکبرانه روی بر میگرداند، گوئی آن را نشنیده، گوئی اصلا گوشهایش سنگین است! او را به عذاب دردناک بشارت ده.
اِنَّ الَّذينَ ءامَنوا وَ عَمِلُوا الصّٰلِحٰتِ لَهُم جَنّٰتُ النَّعيمِ (8)
(ولی) کسانی که ایمان آورده اند و عمل صالح انجام داده اند باغهای پر نعمت بهشت از آن آنهاست.
خٰلِدينَ فيهاۚ وَعدَ اللهِ حَقًّا ؗ وَ هُوَالعَزيزُ الحَكيمُ (9)
جاودانه در آن خواهند ماند، این وعده مسلم الهی است، و اوست عزیز و حکیم (شکست ناپذیر و دانا).
خَلَقَ السَّمٰوٰتِ بِغَيرِ عَمَدٍ تَرَونَها ؗ وَ اَلقيٰ فِي الاَرضِ رَواسِيَ اَن تَميدَ بِكُم وَ بَثَّ فيها مِن كُلِّ دآبَّةٍۚ وَ اَنزَلنا مِنَ السَّمآءِ مآءً فَاَنبَتنا فيها مِن كُلِّ زَوجٍ كَريمٍ (10)
آسمانها را بدون ستونی که قابل رؤ یت باشد آفرید، و در زمین کوههائی افکند تا شما را به لرزه در نیاورد، و از هر گونه جنبنده روی آن منتشر ساخت، و از آسمان آبی نازل کردیم، و به وسیله آن در روی زمین انواع گوناگونی از جفتهای گیاهان پر ارزش رویاندیم.
هٰذا خَلقُ اللهِ فَاَروني ماذا خَلَقَ الَّذينَ مِن دونِهٖۚ بَلِ الظٰلِمونَ في ضَلٰلٍ مُبينٍ (11)
این آفرینش خداست، اما به من نشان دهید معبودانی که غیر او هستند چه چیز را آفریده اند؟ ولی ظالمان در گمراهی آشکارند.
وَ لَقَد ءاتَينا لُقمٰنَ الحِكمَةَ اَنِ اشكُر لِلهۚ وَ مَن يَشكُر فَاِنَّما يَشكُرُ لِنَفسِهٖ ؗ وَ مَن كَفَرَ فَاِنَّ اللهَ غَنِيٌّ حَميدٌ (12)
ما به لقمان حکمت دادیم (و به او گفتیم) شکر خدا را بجای آور، هر کس شکرگزاری کند به سود خویش شکر کرده، و آنکس که کفران کند (زیانی به خدا نمیرساند) چرا که خداوند بینیاز و ستوده است.
وَ اِذ قالَ لُقمٰنُ لِابنِهٖ وَ هُوَيَعِظُهۥ يٰبُنَيَّ لاتُشرِك بِاللهِ ؗ اِنَّ الشِّركَ لَظُلمٌ عَظيمٌ (13)
به خاطر بیاور هنگامی را که لقمان به فرزندش گفت – در حالی که او را موعظه میکرد – پسرم! چیزی را شریک خدا قرار مده که شرک ظلم عظیمی است.
وَ وَصَّينَا الاِنسانَ بِوالِدَيهِ ؗ حَمَلَتهُ اُمُّهۥ وَهنًا عَليٰ وَهنٍ وَ فِصٰلُهۥ في عامَينِ ؗ اَنِ اشكُرلي وَ لِوالِدَيكَ ؗ اِلَيَّ المَصيرُ (14)
و ما به انسان درباره پدر و مادرش سفارش کردیم، مادرش او را با زحمت روی زحمت حمل کرد، (و به هنگام بارداری هر روز رنج و ناراحتی تازه ای را متحمل میشد) و دوران شیرخوارگی او در دو سال پایان مییابد (آری به او توصیه کردم) که شکر برای من و برای پدر و مادرت بجا آور که بازگشت همه شما به سوی من است.
وَ اِن جٰهَداكَ عَليٰٓ اَن تُشرِكَ بي ما لَيسَ لَكَ بِهٖ عِلمٌ فَلا تُطِعهُما ؗ وَ صاحِبهُما فِي الدُّنيا مَعروفًا ؗ وَ اتَّبِع سَبيلَ مَن اَنابَ اِلَيَّۚ ثُمَّ اِلَيَّ مَرجِعُكُم فَاُنَبِّئُكُم بِما كُنتُم تَعمَلونَ (15)
و هرگاه آنها تلاش کنند که موجودی را شریک من قرار دهی که از آن آگاهی نداری (بلکه میدانی باطل است) از آنها اطاعت مکن، ولی با آنها در دنیا به طرز شایسته ای رفتار کن، و پیروی از راه کسانی بنما که به سوی من آمده اند، سپس بازگشت همه شما به سوی من است و من شما را از آنچه عمل میکردید آگاه میکنم.
يٰبُنَيَّ اِنَّهآ اِن تَكُ مِثقالَ حَبَّةٍ مِن خَردَلٍ فَتَكُن في صَخرَةٍ اَو فِي السَّمٰوٰتِ اَو فِي الاَرضِ يَأتِ بِهَا اللهُۚ اِنَّ اللهَ لَطيفٌ خَبيرٌ (16)
پسرم! اگر باندازه سنگینی دانه خردلی (عمل نیک یا بد) باشد و در دل سنگی یا در گوشه ای از آسمانها و زمین قرار گیرد خداوند آنرا (در قیامت برای حساب) میآورد، خداوند دقیق و آگاه است.
يٰبُنَيَّ اَقِمِ الصَّلوٰةَ وَ أمُر بِالمَعروفِ وَ انهَ عَنِ المُنكَرِ وَ اصبِر عَليٰ مآ اَصابَكَ ؗ اِنَّ ذٰلِكَ مِن عَزمِ الاُمورِ (17)
پسرم! نماز را بر پا دار، و امر به معروف و نهی از منکر کن، و در برابر مصائبی که به تو میرسد با استقامت و شکیبا باش که این از کارهای مهم است!
وَ لاتُصَعِّر خَدَّكَ لِلنّاسِ وَ لاتَمشِ فِي الاَرضِ مَرَحًا ؗ اِنَّ اللهَ لايُحِبُّ كُلَّ مُختالٍ فَخورٍ (18)
(پسرم!) با بیاعتنائی از مردم روی مگردان، و مغرورانه بر زمین راه مرو که خداوند هیچ متکبر مغروری را دوست ندارد.
وَ اقصِد في مَشيِكَ وَ اغضُض مِن صَوتِكَ ؗ اِنَّ اَنكَرَ الاَصواتِ لَصَوتُ الحَميرِ (19)
(پسرم!) در راه رفتن اعتدال را رعایت کن، از صدای خود بکاه (و هرگز فریاد مزن) که زشتترین صداها صدای خران است.
اَلَم تَرَوا اَنَّ اللهَ سَخَّرَ لَكُم ما فِي السَّمٰوٰتِ وَ ما فِي الاَرضِ وَ اَسبَغَ عَلَيكُم نِعَمَهۥ ظاهِرَةً وَ باطِنَةًؕ وَمِنَ النّاسِ مَن يُجادِلُ فِي اللهِ بِغَيرِ عِلمٍ وَ لاهُدًي وَ لاكِتٰبٍ مُنيرٍ (20)
آیا ندیدی خداوند آنچه را در آسمانها و زمین است مسخر شما کرده و نعمتهای خود را – چه نعمتهای ظاهر و چه نعمتهای باطن – بر شما گسترده و افزون ساخته است ؟ ولی بعضی از مردم بدون هیچ دانش و هدایت و کتاب روشنی در باره خدا مجادله میکنند.
وَ اِذا قيلَ لَهُمُ اتَّبِعوا مآ اَنزَلَ اللهُ قالوا بَل نَتَّبِعُ ما وَجَدنا عَلَيهِ ءابآءَنآۚ اَوَلَو كانَ الشَّيطٰنُ يَدعوهُم اِليٰ عَذابِ السَّعيرِ (21)
هنگامی که به آنها گفته شود از آنچه خدا نازل کرده پیروی کنید، میگویند: نه، ما از چیزی پیروی میکنیم که پدران خود را بر آن یافتیم! آیا حتی اگر شیطان آنها را دعوت به عذاب آتش فروزان کند (باز هم تبعیت میکنند)؟!
وَ مَن يُسلِم وَجهَهٓۥ اِلَي اللهِ وَ هُوَمُحسِنٌ فَقَدِ استَمسَكَ بِالعُروَةِ الوُثقيٰؕ وَ اِلَي اللهِ عاقِبَةُ الاُمورِ (22)
کسی که روح خود را تسلیم خدا کند در حالی که نیکوکار باشد به دستگیره محکمی چنگ زده (و به تکیه گاه مطمئنی تکیه کرده است) و عاقبت همه کارها به سوی خدا است.
وَ مَن كَفَرَ فَلا يَحزُنكَ كُفرُهٓۥ ؗ اِلَينا مَرجِعُهُم فَنُنَبِّئُهُم بِما عَمِلوٓاۚ اِنَّ اللهَ عَليمٌ بِذاتِ الصُّدورِ (23)
و کسی که کافر شود کفر او تو را غمگین نسازد، بازگشت همه آنها به سوی ما است، و ما آنها را از اعمالی که انجام داده اند (و نتایج شوم آن) آگاه خواهیم ساخت، خداوند از آنچه در درون سینه ها است آگاه است.
نُمَتِّعُهُم قَليلًا ثُمَّ نَضطَرُّهُم اِليٰ عَذابٍ غَليظٍ (24)
ما کمی از متاع دنیا را در اختیار آنان میگذاریم سپس آنها را مجبور به تحمل عذاب شدید میکنیم.
وَ لَئِن سَاَلتَهُم مَن خَلَقَ السَّمٰوٰتِ وَ الاَرضَ لَيَقولُنَّ اللهُۚ قُلِ الحَمدُ لِلهۚ بَل اَكثَرُهُم لايَعلَمونَ (25)
هر گاه از آنها سؤ ال کنی چه کسی آسمانها و زمین را آفریده است مسلما میگویند الله بگو الحمد لله (که خود شما معترفید) ولی اکثر آنها نمیدانند.
لِله ما فِي السَّمٰوٰتِ وَ الاَرضِۚ اِنَّ اللهَ هُوَالغَنِيُّ الحَميدُ (26)
از آن خدا است آنچه در آسمانها و زمین است، چرا که خداوند بینیاز و شایسته ستایش است.
وَ لَو اَنَّما فِي الاَرضِ مِن شَجَرَةٍ اَقلامٌ وَ البَحرُ يَمُدُّهۥ مِن بَعدِهٖ سَبعَةُ اَبحُرٍ ما نَفِدَت كَلِمٰتُ اللهِۚ اِنَّ اللهَ عَزيزٌ حَكيمٌ (27)
اگر آنچه روی زمین از درختان است قلم شوند، و دریا برای آن مرکب گردد، و هفت دریا به آن افزوده شود، اینها همه تمام میشوند اما کلمات خدا پایان نمیگیرد، خداوند عزیز و حکیم است.
ما خَلقُكُم وَ لابَعثُكُم اِلّا كَنَفسٍ واحِدَةٍۚ اِنَّ اللهَ سَميعٌ بَصيرٌ (28)
آفرینش و زندگی مجدد همه شما همانند یک فرد بیش نیست، خداوند شنوا و بینا است.
اَلَم تَرَ اَنَّ اللهَ يولِجُ الَّيلَ فِي النَّهارِ وَ يولِجُ النَّهارَ فِي الَّيلِ وَ سَخَّرَ الشَّمسَ وَ القَمَرَ كُلٌّ يَجريٓ اِليٰٓ اَجَلٍ مُسَمًّي وَ اَنَّ اللهَ بِما تَعمَلونَ خَبيرٌ (29)
آیا ندیدی که خداوند شب را در روز و روز را در شب داخل میکند؟ و خورشید و ماه را مسخر شما ساخته ؟ و هر کدام تا سر آمد معینی بحرکت خود ادامه میدهند؟ خداوند به آنچه انجام میدهید آگاه است.
ذٰلِكَ بِاَنَّ اللهَ هُوَالحَقُّ وَ اَنَّ ما يَدعونَ مِن دونِهِ الباطِلُ وَ اَنَّ اللهَ هُوَالعَلِيُّ الكَبيرُ (30)
اینها همه دلیل بر آن است که خداوند حق است و آنچه غیر از او میخوانند باطل است و خداوند بلند مقام و بزرگ مرتبه است.
اَلَم تَرَ اَنَّ الفُلكَ تَجري فِي البَحرِ بِنِعمَتِ اللهِ لِيُرِيَكُم مِن ءايٰتِهٖٓۚ اِنَّ في ذٰلِكَ لَأيٰتٍ لِكُلِّ صَبّارٍ شَكورٍ (31)
آیا ندیدی کشتیها بر صفحه دریاها به فرمان خدا، و به برکت نعمت او حرکت میکنند؟ او میخواهد گوشه ای از آیاتش را به شما نشان دهد که در اینها آیات و نشانه هائی است برای کسانی که شکیبا و شکرگزارند.
وَ اِذا غَشِيَهُم مَوجٌ كَالظُّلَلِ دَعَوُا اللهَ مُخلِصينَ لَهُ الدّينَ ؗ فَلَمّا نَجّیــٰهُم اِلَي البَرِّ فَمِنهُم مُقتَصِدٌۚ وَ ما يَجحَدُ بِئئايٰتِنآ اِلّا كُلُّ خَتّارٍ كَفورٍ (32)
و هنگامی که موجی همچون ابرها (در سفرهای دریائی) آنها را بپوشاند (و بالای سر آنها قرار گیرد) خدا را با اخلاص میخوانند، اما هنگامی که آنها را به خشکی نجات داد بعضی راه اعتدال را پیش میگیرند (و به ایمان خود وفادار میمانند در حالی که بعضی دیگر فراموش کرده راه کفر پیش میگیرند) و آیات ما را هیچکس جز پیمانشکنان کفران کننده انکار نمیکنند.
يٰٓـاَيـُّهَا النّاسُ اتَّقوا رَبَّكُم وَ اخشَوا يَومًا لايَجزي والِدٌ عَن وَلَدِهٖ وَ لامَولودٌ هُوَجازٍ عَن والِدِهٖ شَيئئًاۚ اِنَّ وَعدَ اللهِ حَقٌّ ؗ فَلا تَغُرَّنَّكُمُ الحَيوٰةُ الدُّنيا وَ لايَغُرَّنَّكُـم بِاللهِ الغَرورُ (33)
ای مردم! از خدا بپرهیزید، و از روزی بترسید که نه پدر جزای اعمال فرزند خود را تحمل میکند و نه فرزند چیزی از جزای پدر را، مسلما وعده الهی حق است مبادا زندگانی دنیا شما را بفریبد، و مبادا شیطان شما را مغرور سازد.
اِنَّ اللهَ عِندَهۥ عِلمُ السّاعَةِ وَ يُنَزِّلُ الغَيثَ وَ يَعلَمُ ما فِي الاَرحامِ ؗ وَ ما تَدري نَفسٌ ماذا تَكسِبُ غَدًا ؗ وَ ما تَدري نَفسٌ بِاَيِّ اَرضٍ تَموتُۚ اِنَّ اللهَ عَليمٌ خَبيرٌ (34)
آگاهی از زمان قیام قیامت مخصوص خداست، و او است که باران را نازل میکند، و آنچه در رحم مادران است میداند، و هیچکس نمیداند فردا چه میکند، و هیچکس نمیداند در چه سرزمینی میمیرد، فقط خداوند عالم و آگاه است.